Trong lịch sử hơn một thế kỷ của chức vô địch cờ vua thế giới, chỉ có 18 kỳ thủ được vinh danh là “Vua cờ” – người mạnh nhất hành tinh ở thời điểm họ đăng quang. Những cái tên như Magnus Carlsen, Garry Kasparov, Bobby Fischer hay Mikhail Botvinnik luôn được nhắc đến với sự kính nể. Tuy nhiên, câu hỏi gây tranh cãi không kém: “Trong số các nhà vô địch thế giới, ai là người yếu nhất?”
Dĩ nhiên, “yếu nhất” ở đây không phải là yếu theo nghĩa tuyệt đối, bởi bất kỳ ai từng lên ngôi Vô địch Thế giới cũng đều là thiên tài cờ vua của thời đại họ. Nhưng nếu đặt tất cả vào cùng một bàn cờ, so sánh bằng các tiêu chí hiện đại như Elo, phong độ, khả năng phòng thủ, tấn công và sự thống trị, thì vẫn có thể đưa ra một số đánh giá tương đối.
Danh sách các nhà vô địch cờ vua thế giới
Tính từ Wilhelm Steinitz (1886) – nhà vô địch đầu tiên, cho đến Ding Liren (2023), có tổng cộng 18 nhà vô địch cờ vua thế giới chính thức được FIDE công nhận. Một số tên tuổi tiêu biểu gồm:
- Wilhelm Steinitz (1886–1894)
- Emanuel Lasker
- José Raúl Capablanca
- Alexander Alekhine
- Mikhail Botvinnik
- Bobby Fischer
- Anatoly Karpov
- Garry Kasparov
- Vladimir Kramnik
- Viswanathan Anand
- Magnus Carlsen
- Ding Liren
- Gukesh Dommaraju
Tùy theo thời kỳ, trình độ cờ vua phát triển không đồng đều, nên thật khó để so sánh chính xác. Nhưng nếu bắt buộc phải chọn một cái tên là “yếu nhất” theo tiêu chí hiện đại, nhiều chuyên gia chỉ ra Wilhelm Steinitz – nhà vô địch đầu tiên.
Wilhelm Steinitz – “vua cờ yếu nhất”?
Ưu điểm:
- Steinitz không chỉ là nhà vô địch đầu tiên, mà còn là người khai sinh trường phái cờ vị trí (positional chess).
- Ông chuyển hướng chiến thuật cờ vua từ tấn công hoang dã sang kiểm soát vị trí và không gian – đặt nền móng cho phong cách hiện đại.
- Đăng quang ở tuổi 50 và giữ chức vô địch trong gần 8 năm.
Nhược điểm (nếu xét theo chuẩn hiện đại):
- Elo quy đổi của Steinitz vào thời đỉnh cao khoảng 2550–2600, thấp hơn đáng kể so với các nhà vô địch sau này (trong khi Carlsen từng đạt đỉnh hơn 2880).
- Cách chơi của ông, dù tiên tiến so với thời đại, vẫn còn sơ khai, dễ bị khai thác bởi những kỳ thủ hiện đại.
- Trong các trận đấu cuối sự nghiệp, Steinitz có những nước đi yếu, và từng thua thảm trước Emanuel Lasker với tỷ số 10–2 (năm 1894).
Vì vậy, dù là người tiên phong, nhưng nếu phải chọn “vua cờ yếu nhất trong số các nhà vô địch”, thì Wilhelm Steinitz thường là cái tên được nhắc đến nhiều nhất – không phải vì ông tệ, mà vì ông ở giai đoạn đầu của lịch sử cờ vua hiện đại.
Những cái tên khác từng được đặt dấu hỏi
Ngoài Steinitz, một vài nhà vô địch khác cũng từng bị nghi ngờ là ít thống trị hoặc thiếu ổn định:
- Max Euwe (Vô địch năm 1935): Lên ngôi sau khi đánh bại Alekhine, nhưng sau đó thua lại và không bao giờ quay lại đỉnh cao. Tuy nhiên, Euwe là một học giả và người có đóng góp lớn cho cờ vua FIDE.
- Ding Liren (2023–): Một số người cho rằng Ding không phải là người mạnh nhất vào thời điểm đăng quang (khi Carlsen từ chối bảo vệ danh hiệu), nhưng điều này vẫn còn quá sớm để đánh giá.
Kết luận
Không có nhà vô địch nào là “yếu” đúng nghĩa. Mỗi vị vua đều đại diện cho đỉnh cao trí tuệ cờ vua trong giai đoạn của họ. Tuy nhiên, nếu xét theo tiêu chí hiện đại, sự phát triển của lý thuyết cờ, sức mạnh tính toán và khả năng thích ứng với các công nghệ hỗ trợ (như engine), thì Wilhelm Steinitz có lẽ là người “dễ bị đánh bại nhất” nếu phải thi đấu với các nhà vô địch sau này.
Song chính ông lại là người đầu tiên dám bước lên bàn cờ để định hình lịch sử. Và vì thế, dù bị coi là “yếu nhất”, Steinitz vẫn xứng đáng được tôn vinh như một huyền thoại.
